اخبار هنری: قضاوت در مورد کیفیت و ارزش هنری فیلم‌ها پیش از تماشای آن‌ها ممکن نیست. از روی تیزر و شنیده‌ها و خوانده‌ها می‌توان چیزهایی را حدس زد اما نمی‌توان به قضاوت قطعی دست یافت. پس فعلاً فرض می‌کنیم «جوکر» – همان‌طور که نظر اکثر منتقدان هم این فرض را تقویت می‌کند – از کیفیت هنری بالایی برخوردار است. در این صورت، رسیدن مهم‌ترین جایزه جشنواره ونیز به این فیلم می‌تواند نشان‌دهنده نقطه‌ای کلیدی در تغییر ماهوی جشنواره‌های مهم جهانی باشد؛ تغییری که اتفاقاً چه‌بسا امیدوارکننده باشد.
۱) جوایز جشنواره‌ها صرفاً به‌خاطر تأثیری که می‌توانند بر سرنوشت برندگان بگذارند اهمیت دارند: از افزایش فروش یک فیلم تا کمک به ماندگاری آن در ذهن مخاطبان جدی سینما و معرفی ایده‌های جدید در آثاری که ممکن است بدون موفقیت در این جشنواره‌ها گمنام باقی بمانند. قرار نیست جشنواره‌ها جای یکدیگر را پر کنند؛ همان‌طور که قرار نیست رویکرد یک جشنواره تا ابد ثابت بماند. زمانی دیده‌شدنِ فیلم‌های خارج از جریانِ اصلی در سطح بین‌المللی بدون اثرگذاری جشنواره‌ها و جوایز به‌سختی ممکن بود. اما شرایط عوض شده است. هر مخاطبی در هر جای دنیا می‌تواند به گونه‌های مختلف فیلم‌ها و انواع نقدها با رویکردهای مختلف دسترسی داشته باشد، دیدگاه خود را – از جمله از طریق فهرست‌های شخصی در سایت IMDB – به همگان منتقل کرده و از سلیقه دیگران تأثیر بپذیرد. پس دیگر جشنواره‌ها تنها راه – یا یکی از معدود راه‌های – معرفی فیلم‌ها برای سلیقه‌های خاص محسوب نمی‌شوند. بنابراین عجیب نیست اگر رویکرد بسیاری از جشنواره‌ها به‌تدریج دستخوش تغییر شود.
۲) در سال‌های اخیر، مسیر موفقیت بسیاری از فیلم‌های کلیدیِ فصل جوایز سینمای آمریکا از حضور در جشنواره‌های اروپایی آغاز شده است و جشنواره ونیز، از این نظر دارد از جشنواره کن پیشی می‌گیرد. دو فیلم قبلیِ برنده شیر طلا، در مجموع 7 جایزه اسکار (از جمله یک جایزه بهترین فیلم، دو جایزه بهترین کارگردانی و یک جایزه بهترین فیلم خارجی‌زبان) دریافت کرده‌اند. شاید به همین دلیل است که پس از موفقیت «جوکر» در جشنواره ونیز، بحث در مورد افزایش احتمال موفقیت فیلم در فصل جوایز هم بالا گرفته است. پس شیر طلا هنوز آن‌قدر «بخار» دارد که بتواند توجه بسیاری از دست‌اندرکاران سینما را به برندگان خود جلب کند و تداوم موفقیت در فصل جوایز هم می‌تواند تأثیر مثبتی بر فروش هر فیلمی داشته باشد: حتی فیلمی که بدون این جوایز هم می‌توانست فروش بالایی کسب کند
۳) مرزها به‌سرعت در حال از بین رفتن‌اند. یکی از این مرزها، تمایز میان «فیلم هنری» و «فیلم تجاری» است. اگر اولویت با کیفیت هنری فیلم‌ها باشد، یک بلاک‌باستر یا فیلمی در مورد یکی از شخصیت‌های دنیای ابرقهرمان‌ها می‌تواند همان‌قدر واجد ارزش‌های هنری یا حتی ایده‌های رادیکالِ روایی باشد که یکی از فیلم‌های «فردی» سینمای اروپا. شواهد حاکی از این است که «جوکر» یک فیلم متعارف ابرقهرمانی نیست اما حتی اگر بعدها از دیدن فیلم «جوکر» سرخورده شویم و آن را چیزی جز بازتاب عناصری کلیشه‌ای نیابیم، باز هم در صحت این گزاره خللی ایجاد نخواهد شد
۴) جشنواره‌ها هنوز تأثیرگذارند. اما نه لزوماً آن‌گونه که نیم قرن پیش بوده‌اند. در دوران نابودی مرزها، جایزه‌ای همچون شیر طلای «جوکر» ممکن است روی گروه متفاوتی از مخاطبان سینما تأثیر بگذارد. شاید این جایزه بیش از این که نقش آگاهی‌بخشی به عامه تماشاگران را ایفا کند، بتواند تلنگری به کارشناسان و منتقدانی باشد که هنوز بر اساس «دسته‌بندی»ها (نه بر اساس کیفیت هر فیلم به‌صورت مجزا) قضاوت می‌کنند؛ که به‌جای تلاش برای یافتن بازی‌های خوب در هر الگوی کلّی از بازیگری، یک بازی را فقط به‌خاطر تعلق به یک سبک خاص طرد می‌کنند؛ که پرونده یک فیلم را، پیش از دیدن آن و صرفاً با اتکا به پیشینه سازنده‌اش می‌بندند؛ که به مردم صرفاً به چشم توده‌ای ناآگاه و نیازمند قیم می‌نگرند.
۵) جشنواره‌ها در حال تغییرند ولی چرا نباید این‌گونه باشد؟ دنیا تغییر کرده است؛ چرا جشنواره‌ها تغییر نکنند؟
یادداشتی از آریا قریشی
