اگرچه جشنواره ونیز نخستین جشنواره سینمایی است که در ۱۹۳۲ شکل گرفت، اما امروزه ازنظر اهمیت، اعتبار و پرستیژ در رده دوم جهانی قرار دارد.
این جشنواره ابتدا در چهارچوب هجدهمین «دوسالانه» که هنرهای گوناگونی را دربر میگرفت به شکل مسابقهای از ششم تا ۲۱ ماه اگوست شروع شد. در این دوره از جشنواره، به دلیل اینکه سالن سینمایی برایش در نظر گرفته نشده بود مراسم در محل نمایش فیلمها در تراس هتل اشرافی «اکسلسیور» واقع در جزیره لیدو با قرار دادن پروژکتوری ۳۵ میلیمتری، برگزار شد.
در نخستین دوره، با تاریک شدن هوا آثار انتخابشده به نمایش درآمدند؛ آثاری از فرانک کاپرا، کینگ ویدور، رنه کلر، رائول والش، ارنست لوبیچ، هوارد هاوکز، موریس تورنر و… بودند که از کشورهای اروپایی و امریکا به این جشنواره آمده بودند و بعدها همین آثار جزو کلاسیکهای سینما شدند. دومین دوره این جشنواره، دو سال بعد یعنی در سال ۱۹۳۴ برپا شد. در همین سال فستیوال ونیز به جشنواره سالانه جهان سینما تبدیل شد. این جشنواره سینمایی در طول جنگ دوم جهانی برگزار نشد.
طی هفتادوپنج دوره برگزاری ونیز، این جشنواره سینماگران زیادی کشف کرده و یا کارهای بعدی آنها را عرضه کرده و جوایزی به این سینماگران داد، سینماگرانی که در سالهای بعد جزو استادان بزرگ جهانی شدند فیلمسازانی مانند ویتوریو دسیکا، روبن مامولیان، ژان لوک گدار، آکیرا کوروساوا، رابرت فلاهرتی، جان فورد، یوهان جوزف اشترنبرگ، ماکس افولس، مارسل کارنه، روبرتو روسلینی، لوچینو ویسکونتی، فریتز لانگ، دیوید لین، ژاک تاتی آندری تارکوفسکی، امیر کوستاریکا، میزوگوچی، ساتیا جیت رای، فدریکو فلینی و صدها سینماگر دیگر.
از سینمای ایران نیز بسیاری از فیلمسازان در بخشهای گوناگون این جشنواره از سالهای ۱۹۶۰ به اینسو حضورداشتهاند که خبرها و مطالب این حضور سینماگران ایرانی در رسانهها به چاپ رسید. سینمای ایران تنها یکبار در سال ۲۰۰۰ موفق به دریافت شیر طلا برای «دایره» ساخته جعفر پناهی به دست آورد.
همانگونه که نوشتیم جایگاه اعتباری جشنواره ونیز در سکوی دوم جهانی قرار دارد و این فستیوال ایتالیایی در خلال سالهای برگزاریاش، بسیاری از برنامههای خود را از جشنواره کن کپی کرده است! ازجمله این کپیبرداریها میتوان به بخش «هفته منتقدین» اشاره کرد که فیلمها توسط گروهی از منتقدان ایتالیایی انتخاب میشوند. (در این فهرست هشت فیلم اول کارگردانان قرار دارد)
بخش روزهای مؤلفین یا «روزهای ونیز» معادل ۱۵ روز کارگردانان کن است (حدوداً ۱۲ فیلم در آن پذیرفته میشود و فیلمهای این بخش توسط گروه دیگری انتخاب میشوند. جامعه مؤلفین و کارگردانان ایتالیا که حدود صد نفر عضو دارد، از آن حمایت میکنند). ضمناً بخش «افقها» که وابسته به قسمت اصلی و رسمی جشنواره است، دقیقاً عملکرد «نوعی نگاه» جشنواره کن را بکار میگیرد.
چند سالی است که این بخش نیز به شکل مسابقهای برگزار میشود و درواقع حکم مسابقه دوم ونیز را دارد. جدا از همه اینها، جایزه «شیر طلای اولین فیلم»، معادل «دوربین طلایی» است که ژیل ژاکوب برای کن راهاندازی کرد و جایزه نقدیاش معادل صد هزار یورو است که به اولین فیلم که در چهار بخش ونیز پذیرفتهشده، اهدا میشود.
جایزههای دو بخش رسمی جشنواره عبارتاند از: بخش مسابقه از بین حدود ۲۰ فیلم، هفت جایزه بهاینترتیب توسط هیئتداوران داده میشود:
- شیر طلایی به بهترین فیلم
- شیر نقرهای (جایزه بزرگ داوران)
- جایزه بهترین کارگردانی
- جایزه جام کولپی به بازیگر برتر مرد
- جایزه جام ولپی به بهترین بازیگر زن
- جایزه بهترین سناریو
- جایزه هیئتداوران
- در بخش افقها نیز همین تعداد جایزه با همین عنوانها داده میشود و چون در همین بخش فیلمهای کوتاه مسابقه هم قرارداد، جایزه بهترین فیلم کوتاه داده میشود.
امسال از سینمای ایران فیلمهای بسیاری به بخشهای گوناگون ونیز پیشنهادشده که به نظر میآید شانس حضورشان در فستیوال ونیز ۲۰۱۹ بالا باشد. هفتاد و ششمین دوره جشنواره از روز ۲۸ ماه آگوست تا هفتم ماه سپتامبر برپا خواهد شد.
رئیس هیئتداوران فستیوال ونیز بهزودی معرفی خواهد شد.
محمد حقیقت