اخبار هنری : سرجیو لئونه متولد سوم ژانویه در سال 1929 است. او فرزند روبرتو روبرتی (وینچنزو لئونه) فیلمساز معروف و پرکار ایتالیایی متوفی به سال 1959 است.
اوج دوران وسترن سازی در هالیوود به دهه چهل و پنجاه بازمی گردد و از اواخر دهه پنجاه – بعد از فیلم های ستایش شده ای چون “ریوبراوو” ساخته هوارد هاکس و “جویندگان” ساخته جان فورد- رفته رفته دوران طلایی غرب وحشی در سینما رو به افول گذاشت تا این که با ظهور پدیده ای به نام سرجئو لئونه و سه گانه دلار( بخاطر یک مشت دلار، بخاطر چند دلار بیشتر و خوب، بد، زشت) نه تنها شماری از پرفروش ترین فیلم های وسترن تاریخ سینما شکل گرفت، بلکه بداعت ها و جسارت های لئونه در روایت و تکنیک، این فیلم ها را به کلاس درس سینما بدل کرد و سینماگرانی چون سام پکین پا، آلخاندرو خودوروفسکی، رابرت رودریگوئز و کوئنتین تارانتینو از آن تاثیر گرفتند (تا آنجا که تارانتینو خوب، بد، زشت را “مجبوب ترین فیلمش” می نامد)، ضمن این که موسیقی های شگفت انگیز انیو موریکونه برای این فیلم ها را شاید بتوان مشهورترین موسیقی های فیلم جهان نامید.
حکایت فیلمسازی لئونه با به پایان رساندن فیلم “آخرین روزهای پمپئی”(۱۹۵۹) آغاز شد که با بیمار شدن ماریو بونار، کارگردان فیلم، کار به لئونه واگذار شد. اما اولین فیلمی که لئونه به تنهایی ساخت، باز مایه ای تاریخی داشت: فیلمی پرهزینه اما به غایت ناموفق به نام “مجسمه عظیم رودز”(۱۹۶۱) که در صحبت از کارنامه لئونه، به کل نادیده گرفته می شود و نمایش تازه این فیلم فراموش شده در انستیتو فیلم بریتانیا نشان می دهد که این فراموشی بی دلیل نیست.
سفر کلینت ایستوود به رم موجب دوستی نزدیک او با سرجیو لئونه شد. گویا پیش از این ایستوود به دلیل خدمت سربازی در ایتالیا با او آشنا شده بود. حاصل این دوستی فیلم جریان ساز “به خاطر یک مشت دلار” در سال 1964 بود که تاثیر بسیار مهمی در شکل گیری سینمای”وسترن اسپاگتی” داشت.
لئونه با “بخاطر یک مشت دلار”، حضور تازه ای را رقم می زند. هرچند قدرت کارگردانی لئونه در این فیلم با دو قسمت بعدی این سه گانه قابل مقایسه نیست، اما با این حال تفاوت قدرت فیلمسازی و جهش قابل توجه لئونه در قیاس با فیلم اولش، حیرت انگیز است: یک بازسازی وسترن از “یوجیمبو”ی کوروساوا که یک قهرمان ساکت و تنها را در برابر یک عده تبهکار قرار می دهد و بازیگرش، کلینت ایستوود را به ابرستاره سینمای وسترن بدل می کند.
اگر کارل تئودور دریر در مصائب ژاندارک (۱۹۲۸)، استفاده ممتد از نمای نزدیک را به سینما هدیه کرد تا بتوان از طریق چشم ها به درون شخصیت نفوذ کرد، چند دهه بعد، لئونه در فیلم هایی کاملاً متفاوت و با حال و هوایی اکشن، دوربین خود را به صورت بازیگرانش نزدیک تر کرد تا نماهای نزدیک چشم ها به امضای او بدل شوند.
جسارت لئونه در پشت پا زدن به قواعدی بود که ژانر وسترن را شکل می داد. این بار فیلمساز عجله ای در روایتش ندارد و برخلاف هالیوود که غالباً در قید و بند داستان گویی‌اش است، ذات اروپایی خود را نمایان می کند: هر بار یک داستان سرراست چند خطی را گسترش عرضی می دهد و از این رو در فیلمی با ظاهری متفاوت از سینمای روشنفکرانه اروپا، با سینمای مدرن دهه شصت ایتالیا (از آنتونیونی تا فلینی) و فرانسه (از آلن رنه تا ژاک ریوت) پیوند می خورد.
در این وسترن های سرگرم کننده، چهره انسان به مساله اصلی فیلمساز بدل می شود و دوربین عریض او از طریق صورت هایی سرد و خشن به درون مردانی تنها نفوذ می کند که زن ها در زندگی آنها جایی ندارند. سکانس آغازین “روزی روزگاری در غرب” (۱۹۶۸) اوج این سبک و سیاق را به نمایش می گذارد: در سکانسی که بیشتر از ده دقیقه طول می کشد، سه نفر در یک ایستگاه خلوت منتظر کسی هستند تا از قطار پیاده شود تا او را بکشند. بجز چند ثانیه آخر- تیراندازی- در واقع هیچ اتفاق دیگری در این سکانس طولانی نمی افتد، اما استادی لئونه در پرداخت نفس گیری است که از هیچ، همه چیز خلق می کند.
فیلم‌های سه‌گانه هم ادای دینی به وسترن و آدم‌هایش بودند و هم آنها را به هجو می‌کشیدند. این سه وسترن کماکان باشکوه به نظر می‌رسند و روایت پرقدرت آنها در هماهنگی کامل با شیوۀ بصری قرار می‌گیرند، و در عین حال کهن‌الگوهای اسطوره‌ای را دنبال می‌کنند. اما فیلم‌هایی که لئونه را به جایگاه یگانه‌ای به عنوان یک کارگردان درجه یک رساندند، روزی روزگاری در غرب و روزی روزگاری در آمریکا بودند؛ آثار حماسی درخشانی که اجرای پخته و کاملی از همۀ آن چیزهایی‌اند که از کارگردان و فیلمنامه‌نویس توانمندی چون لئونه برمی‌آید.
سرجیو لئونه تنها هفت فیلم ساخت و در ۳۰ اوریل ۱۹۸۹ در شصت سالگی درگذشت: یک فیلم تاریخی، پنج وسترن و یک فیلم گانگستری در آخرین سال های عمرش (یک وصیتنامه شگفت انگیز: “روزی روزگاری در آمریکا”).
