نقد فیلم سینمایی «آتابای» ساخته‌‌ی نیکی کریمی

اخبار هنری : فیلم سینمایی «آتابای» پنجمین ساخته نیکی کریمی است که در بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور دارد.

برخلاف سال گذشته که چهار فیلم از کارگردانان زن در جشنواره فجر حاضر بود، امسال نیکی کریمی تنها فیلم‌‌ساز زن در جشنواره است.

کریمی در حالی امسال «آتابای» را ساخته است که فیلم‌‌های قبلیش در مقام کارگردان موفقیت ویژه‌ای را برای او رقم نزدند. این  فیلم با چهار فیلم قبلی او از لحاظ محتوا و فرم متفاوت است و به جز در مواردی، نه تنها شباهت چندانی با آن‌‌ها ندارد بلکه از جایگاه بالاتری برخوردار است. تنوع در آثار نیکی کریمی چه در مقام بازیگر و چه در مقام کارگردان دیده می‌‌شود اما مشخص است که او در این فیلم به پختگی بسیار بیش‌‌تری در کارگردانی رسیده است. فیلم قابل دفاع است و برای مخاطب جذابیت تصویری و موضوعی دارد.

آتابای به همراه پدر و برادرزاده‌‌اش در حوالی خوی زندگی می‌‌کنند. او سال‌‌ها پیش دانشجوی معماری بوده است اما به خاطر مشکلات روحی ناشی از عشق نافرجام در دوران دانشگاه ترک تحصیل کرده و به روستای محل تولدش بازگشته است. آتابای در لغت به معنای شخص بزرگ و مالدار، بزرگمرد و نام یکی از طوایف بزرگ ترکمن است. در فیلم هم مشاهده می‌‌کنیم که آتابای به اهالی روستا کمک می‌‌کند.

«آتابای» یک درام اجتماعی عاشقانه است که بر اساس طرحی از خود نیکی کریمی توسط هادی حجازی‌فر نوشته شده است و خود نیکی کریمی هم تهیه‌‌کننده آن است. نکته جالب این‌‌که بازیگران در تمام طول فیلم‌ به زبان آذری صحبت می‌‌کنند با این حال، زبان به پیشبرد داستان فیلم کمکی نمی‌‌کند اما نباید بی‌‌توجه بود همین زبان وجه تمایزی را در این فیلم با سایر فیلم‌‌های دیگر ایجاد کرده است.

«آتابای» یک مثلث بازیگری موفق در جشنواره سال‌‌های اخیر را در اختیار دارد؛ هادی حجازی فر، جواد عزتی و سحر دولتشاهی. هادی حجازی‌‌فر در چند سال اخیر نشان داده است که بازیگر توانمندی است. با این حال او علاوه بر بازی در این فیلم، نگارش فیلم‌‌نامه را نیز برعهده داشته است. فیلم‌‌نامه او ایرادات و حفره‌‌های کوچک فنی در درام‌‌نویسی دارد اما مخاطب با آن ارتباط برقرار می‌‌کند. نکته جالب این‌‌که محل رویداد فیلم، همان محل تولد واقعی حجازی‌‌فر است. بازی جواد عزتی تفاوت چندانی با سایر فیلم‌‌هایش ندارد. تنها تمایز این نقش، ترکی صحبت کردن آن است. بازی سحر دولتشاهی که در این سال‌‌ها نشان داده، نقش‌‌های مکمل رو به خوبی ایفا می‌‌کند هم در خدمت فیلم است.

فیلم کریمی در دفاع از حقوق زن است. دفاع از زنانی که دچار مشکلاتی شده‌‌اند. بعضی از آن‌‌ها را در فیلم می‌‌بینیم و بعضی دیگر را نمی‌‌بینیم اما فیلم و شخصیت‌‌ها حول محور او زنان می‌‌چرخد. در ظاهر ماجرای مردی به نام آتابای روایت می‌‌شود، اما قهرمانان اصلی فیلم زنان هستند. زن، عشق و میل به زندگی سه فاکتور اصلی حاضر در این فیلم است.

داستان تا اواسط فیلم به خوبی روایت می‌شود اما از اواسط فیلم تقریبا دست فیلم‌‌نامه رو می‌‌شود. اگر بتوان این ضعف را نادیده گرفت، بایستی گفت در مقایسه میان فیلم‌‌نامه‌‌های فیلم‌‌های کریمی، شاید «آتابای» قوی‌‌تر از باقی فیلم‌‌نامه‌‌ها است. فیلم‌‌نامه‌‌ای که توجه به جزئیات در آن غیرقابل انکار است. فضاسازی بصری و ذهنی که در فیلم وجود دارد، فرم و پیکره اصلی فیلم‌‌نامه را قوی‌‌تر کرده است.

سامان لطفیان فیلمبردار «آتابای»، تصاویر خوبی در فیلم گرفته است. فیلم دارای قاب‌‌های بسیار زیبا است. طراحی صحنه از دیگر نقاط قوت این فیلم است. موقعیت‌‌های مکانی و لوکیشن‌‌ها در جهت خدمت به درام کار می‌‌کنند. مکان و لوکیشن‌‌ در این فیلم، ایده‌‌های خلاقانه تصویری زیبایی دارد. موسیقی حسین علیزاده در مقام آهنگساز پابه‌‌پای تصویر نیست و کمکی چندانی به فیلم نمی‌‌کند. احتمال کاندیدا شدن فیلم‌‌نامه، فیلمبرداری و طراحی صحنه «آتابای» در جشنواره امسال دور از ذهن نیست. برخلاف فیلمنامه و فیلمبرداری، به جز لحظاتی که سحر دولتشاهی و حجازی‌‌فر در مقابل یکدیگر بازی دارند، بازی بازیگران قابل توجه نیست. بازی هادی حجازی‌‌فر روان و حضور پررنگ او در فیلم قابل ستایش است. تدوین فیلم دارای ایراداتی است که شاید بخاطر جذابیت لوکیشن‌‌ها و تصاویر، کارگردان نتوانسته از نماهای اضافی بگذرد و آن‌‌ها را حذف کند.

در نهایت شاید بتوان گفت نیکی کریمی با ساخت این فیلم گام‌‌ رو به جلویی برداشته است. «آتابای» را می‌‌توان موفق‌‌ترین اثر نیکی کریمی در مقام کارگردانی و تهیه‌‌کنندگی دانست.

مسعود ریاضی مقدم